กล้วยไม้ที่มีระบบรากแบบรากดิน

          เป็นกล้วยไม้ที่มีระบบรากเกิดจากหัวที่อวบน้ำซึ่งอยู่ใต้ดิน ตัวรากจะมีน้ำมาก กล้วยไม้ประเภทนี้มักจะพบอยู่ตามธรรมชาติ ในพื้นที่ที่มีสภาพของฤดูกาลมีการเปลี่ยนแปลงอย่างชัดเจน เช่น ในเขตที่มีฤดูฝนซึ่งมีฝนตกชุก และมีฤดูแล้งซึ่งแห้งสลับกัน เมื่อถึงฤดูฝน หัวก็จะแตกหน่อ และใบอ่อนชูพ้นขึ้นมาบนผิวดิน ส่วนหัวนั้นก็จะเจริญเป็นหัวใหม่เพิ่มขึ้นมาอีก และอาจจะออกดอกในตอนปลายฤดู เมื่อพ้นฤดูฝนไปแล้วก็จะทรุดโทรม และแห้งไป คงเหลือแต่หัวซึ่งอวบน้ำ และมีอาหารสะสมอยู่ฝังอยู่ในดิน มีการพักตัว และสามารถทนความแห้งแล้ง หรือแม้แต่การเปลี่ยนแปลงของอุณหภูมิที่ค่อนข้างรุนแรง เช่น ร้อนจัด เย็นจัด ได้เป็นอย่างดี จนกระทั่งถึงฤดูที่มีน้ำ มีแสงสว่าง และอุณหภูมิเหมาะสมก็จะเจริญเป็นหน่อ และใบอ่อนอีกครั้งหนึ่ง

          กล้วยไม้ที่มีระบบรากแบบรากดินที่พบในประเทศไทยมีหลายสกุล เช่น สกุลฮาบีนาเรีย (Habenaria) เพคไทลิส (Pecteilis) และแบรคคีคอไรทิส (Brachycorythis) ซึ่งมักพบการเรียกชื่อตามวรรณคดีไทยในยุคก่อน เช่น เท้าคูลู และดอกนางอั้ว นอกจากนี้ยังมีกล้วยไม้บางชนิดที่พบขึ้นอยู่กับพื้นดินแต่รากไม่มีลักษณะอวบน้ำ แต่ลำลูกกล้วยยังอยู่ใต้ผิวดิน เช่น กล้วยไม้กลุ่มหนึ่งในสกุลอยูโลเฟีย (Eulophia) เท่าที่เห็นชัดเจนคือ อยูโลเฟีย มาโครบัลบอน (Eulophia macrobulbon) เป็นต้น

กล้วยไม้ที่มีระบบรากแบบรากกึ่งดิน

          กล้วยไม้ประเภทนี้ไม่มีหัวอวบน้ำเหมือนประเภทที่มีระบบรากแบบรากดิน มักพบตามธรรมชาติในสภาพที่ขึ้นอยู่บนพื้นดิน แต่รากไม่มีลักษณะอวบน้ำ รากสามารถเก็บสะสมน้ำได้ดีพอสมควร รากขนอ่อนแทบจะไม่มีเลย บางครั้งจะพบว่าใบอาจจะหลุดร่วงไปในฤดูแล้งจนเหลือแต่ตอ แต่ตาซึ่งอยู่ที่ตอก็ยังดีอยู่ เมื่อได้รับความชี้น และสภาพแวดล้อมหมาะสมก็จะแตกหน่อใหม่ได้อีก หากมีลำลูกกล้วยก็อาจจะอยู่ใต้ผิวดิน หรือเหนือผิวดินก็ได้ กล้วยไม้ประเภทนี้มีระบบรากค่อนข้างละเอียด ส่วนใหญ่มักอาศัยอยู่ตามพื้นที่ซึ่งมีหินผุ และใบไม้ผุตกทับถมอยู่ที่พื้นดิน และจะอาศัยสิ่งเหล่านี้เป็นอาหารด้วย กล้วยไม้ที่มีระบบรากแบบรากกึ่งดิน ได้แก่ กล้วยไม้สกุลรองเท้านารี สกุลเอื้องพร้าว (Phaius) สกุลฮาบีนาเรีย (Habenaria) สกุลสเปโธกล๊อตลิส (Spathoglotlis) และกล้วยไม้บางชนิดในสกุลอยูโลเฟีย (Eulophia)

กล้วยไม้ที่มีระบบรากแบบรากกึ่งอากาศ

         หมายถึงกล้วยไม้ซึ่งโดยธรรมชาติจะขึ้นอยู่บนพื้นดิน บนหิน และบนต้นไม้ หากพบขึ้นอยู่บนพื้นดินก็จะอยู่บนพื้นดินซึ่งมีใบไม้ผุตกทับถมกันค่อนข้างหนา เนื่องจากเป็นสภาพที่โปร่งช่วยให้อากาศถ่ายเทได้สะดวก หรือเป็นพื้นที่สูงที่ไม่ทำให้น้ำขังอยู่นาน

          กล้วยไม้ที่มีระบบรากแบบนี้มีลักษณะ และคุณสมบัติเอนเอียงไปทางรากอากาศมากยึ่งขึ้น กล่าวคือ เซลล์ผิวของรากมีชั้นเซลล์ที่หนา และมีลัษณะคล้ายฟองน้ำ ผิวนอกเกลี้ยงไม่มีขน มีคุณสมบัติคล้ายฟองน้ำคือเก็บ และดูดน้ำได้มาก นอกจากนั้นยังสามารถนำน้ำไปตามเซลล์ผิวได้ตลอดความยาวของราก ดังที่พบเสมอ ๆ ตามธรรมชาติว่าแม้มีรากได้รับความชื้นเพียงบางส่วนก็ตากแต่กล้วยไม้สามารถดำรงชีวิต และเจริญอยู่ได้ กล้วยไม้ที่มีระบบรากแบบรากกึ่งอากาศนี้มักมีรากแขนงใหญ่หยาบอยู่กันอย่างหนาแน่น ไม่มีรากขนอ่อน รากมีขนาดเล็กกว่ารากอากาศ และมีแขนงรากเล็กกว่า และหนาแน่นกว่า นอกจากนี้รากส่วนมากยังซ่อนตัวอยู่ในเครื่องปลูก มีส่วนน้อยที่โผล่ออกมรับอากาศ และแสงภายนอกภาชนะปลูก และไม่ชอบสภาพเครื่องปลูกที่แน่นทึบ หรือเปียกแฉะนานเกินไปอันเป็นเหตุให้รากได้รับอากาศไม่เพียงพอ กล้วยไม้ที่มมีระบบรากแบบนี้ได้แก่ กล้วยไม้สกุลแคทลียา สกุลหวาย สกุลออนซิเดียม และสกุลซิมบิเดียม เป็นต้น

กล้วยไม้ที่มีระบบรากแบบรากรากอากาศ

          กล้วยไม้ที่มีระบบรากเป็นรากอากาศอย่างแท้จริงนั้น มักพบขึ้นอยู่ตามต้นไม้ รากจะมีขนาดใหญ่ และหยาบ แต่ถ้าใช้มือหักรากสดออกดูจะพบว่าตัวรากจริง ๆ เป็นแกนเล็ก และแข็ง ส่วนผิวรากหนา รากจะทำหน้าที่ดูดน้ำ เก็บน้ำ และนำน้ำไปตามรากได้เป็นอย่างดี ทำให้สามารถทนต่อความแห้งแล้งได้ดีแม้ว่าจะไม่ถูกน้ำ หรือไม่รดน้ำเลยเป็นระยะเวลานาน ๆ ก็ตาม กล้วยไม้ที่มีระบบรากแบบรากอากาศนี้ หลังปลูกใหม่ ๆ รากจะพยายามเกาะเครื่องปลูก และภาชนะ เช่น กระถางดินเผา หรือกระเช้าไม้ที่ใช้ปลูก เพื่อเกาะยึดลำต้นให้มั่นคง และดูดความชื้นในภาชนะ จนกระทั่งสามารถดูดเก็บความชื้นได้เพียงพอ ต่อจากนั้นรากก็จะพยายามพุ่งยื่นออกนอกภาชนะ หรือกระถางที่ปลูกไปสู่อากาศ และอาจจะเจริญแตกกิ่งก้านสาขาออกไปอีก โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมือต้นเจริญเติบโตแข็งแรงดี จะมีการแตกรากออกไปอย่างกว้างขวาง

          กล้วยไม้ที่มีระบบรากแบบรากอากาศนี้จะไม่ชอบอยู่ในสภาพที่เปียกแฉะนานเกินไป แต่ชอบสภาพที่โปร่งทำให้รากสามารถแห้งได้รวดเร็วหลังจากเปียกน้ำ นอกจากนั้นอาจพบว่าบางส่วนของรากเช่นที่ปลายรากสด ๆ มีสีเขียวของคลอโรฟีลล์เห็นได้ชัดเจน ซึ่งแสดงให้เห็นว่ารากอากาศสามารถทำหน้าที่ปรุงอาหารได้เช่นเดียวกับใบเมื่อมีแสงสว่าง เพราะฉะนั้นรากประเภทนี้จึงไม่หลบแสงสว่างเหมือนรากต้นไม้ดินทั่ว ๆ ไป กล้วยไม้ที่มีระบบรากอากาศ ได้แก่ กล้วยไม้สกุลแวนด้า สกุลช้าง สกุลกุหลาบ สกุลแมลงปอ สกุลเข็ม และสกุลเรแนนเธอร่า